1909 Yılında 31 Mart Olayı bahane edilerek II Abdülhamit tahttan indirilmişti. Meclis Sultan'ın Selanik'e Sürgüne gönderilerek deniz Kenarında Alatini Köşkünde kalmasına karar verdi. 33 Yıl süren iktidarında Sultan, Balkan Devletlerinin, özellikle Bulgaristan ve Yunanistan'ın aralaraındaki anlaşmazlıkları bildiği için, bu iki ırkın anlaşmazlıklarını canlı tutup, birbirleri ile uğraşmalarına özen gösteriyor.

Abdülhamit'ten sonra idareyi ele alan İttihat ve Terakki partisinin yanlış politikları yüzünden  8.Ekim.1912 de Balkan Savaşı başladı. Osmanlı Devleti bu savaşta 167312 m2 toprak kaybetti. Bu topraklar üzerindede 6,5 milyon  nufüs barınıyordu. Selanik'in düşmesinden 8 gün önce Sultan Gemi ile İstanbula gönderildi. Balkanlardan 3,5 milyona yakın Türk bütün varlıklarını bırakarak, hastalıklar, yokluklar,açlık ve sefalet  içinde anavatana dönmek zorunda kaldı.

İşte kahramanımız ŞAZİYE MORAL Balkan Savasindan sonra Rumeli Göçmenleri arasına katılarak İstanbul'a geldiğinde, niçin geldiğini, nasıl geldiğini anlayamayacak yaşta küçük bir kızdı (doğumu 1903 olduğuna göre 9,10 yaşlarında).

Babası Edirne'ye yerleşmiş. Edirne'de oturan Merkez Memuru Halit Bey. Şaziye, ikizi Şadiye ile 9. Çocuk. Anne doğum sonrası ölüyor. Baba yeniden evlenince onları Emekli Binbaşı Büyük Baba yanına alır. Hala bakımlarını üstlenir. Ona anne, halanın eşinede sütbaba derler.Sütbaba Yüzbaşı emekli olunca İstanbula gelirler. Koca Mustafa Paşa'ya yerleşirler. Şaziye Koca Mustafa Paşa'da bir okula gider. İlk, orta ve lise. Lise sondan ayrılıp iş aramaya başlar. Bayazit'te Hizmet-i Umumiye Acentasında memur olur. Bu Hizmet-i Umumiye Acentası Pembe Konak denmekle maruf bir müessesedir, Türk Tiyatro tarihinde başlı başına bir fasıl işgal eder. Acenta ,Yeni Sahne ismi ile bir tiyatro teşkilatı meydana getirmiş, o devrin en büyük sanatkarlarını içine almış, Ferah Tiyatrosunda Temsiller veriyor. Tiyatroyu İsmail Faik Bey idare ediyor.

Yeni  Sahnenin sanatkarları ile İsmail Faik Bey arasında ihtilaf çıkıyor. Sanatkarlar hep birlikte Yeni Sahne'den çekilip, Darülbedayi'ye dönerler. İsmail Faik Bey yılmaz, hariçten aktör toplar, Afife ve bir takım islam kadınlarla yeni bir kadro yapar. Nasıl oldu, ne oldu, kimin aklına geldi, bilinmez. Şaziye bir anda kendini Yeni Sahne'nin sanatkarları içinde bulur. Mütareke yılları, Aktör Celal Yakup'un Kırık Kalp oyununu provaya koyarlar. Piyeste ikinci derecede bir genç kız rolü var. Onuda Şaziye'ye verirler. Sonrası, Şehzadebaşı Karakolu, kovuşturma, mahkeme. Gerekçe sahneye müslüman kadın çıkarmak.

1923 yılında Bedia ve Muvahhit İzmir'de Gazi huzuranda temsiller veriyor. Bu misali öne süren avukat mahkemeden beraat kararı alır. Antalya ve İzmir'de temsiller verirler.
1924 Yılındada Darülbedayi'ye müracaat eder ve alınır.
1925 de Trenler
1925 de Süt Kardeşler
1927 de Çifte Keramet
1928 de Aynaroz Kadısı
1930 da Kadın Polis Olursa, Kafes Arkasında, Aynaroz Kadısı, Onlardan Biri, Yumurcak, Çam Sakızı, Koketler Mektebi,Ferit,
Avukat Zehra,Fazilet Kuklası, Evdeki Pazar, Mürai, Katil,Arzuhalci Mehmet Efendi,Muhayyel Hasta,Zehirli Kucak,
1931 de Balayı, Kızkardeşim ve Ben, Yasin Hoca, Fermanlı Deli Hazretleri,Teyze Hanım, Bekarlar,Müddeiumumi, Mum Söndü,
1932 de Kudret Helvası, Gaip Aranıyor, Sekizinci Karanlık Kuyu,Demirhane Müdürü, Kılıbık,Dolapdereli, Othello,Serser,
1932 de İş Adamı, Müşkül İtiraf, Kafatası, Saatçi,Mucize, Bir Ölü Evi, Pazartesi-Perşembe
1933 de Şaka, Güneş Batarken,Peer Gynt, Gül ve Gönül, Bekarlar, Lüks Hayat
1934 de Kurtlar, Zehirli Kucak, Uçurum, O Gece, Köksüzler
1935 de Bay-Bayan (Halk Opereti)
1936 da Macbeth, Ayak Takımı Arasında, Baba, Sürtük
1937 de Aşk Mektebi, Büyük Hala
1938 de At Martini,Size Öyle Geliyorsa, Bekarlar, Mavi Boncuk, Çam Sakızı, Macbeth
1939 de Bir Misafir Geldi, Anna Kareninna,Korkunç Gece, Tosun, Büyük Hala, Zehirli Kucak
1940 da O Kadın, Pembe Sokak, Aptal, Yalı Uşağı
1941 de Aptal, Kör Döğüşü, Müthiş Aile
1942 de Ceza, Vuslat, Yaşadığımız Devir, Rüzgar Esince, Elektra
1943 de Su Kızı, Ocak Çekirgesi, on Carlos, Yaprak Dökümü
1944 de Cimri, Üç Kızkardeş, Düğün Gecesi, Vanya Dayı
1945 de Yukarı Köşk, Cyrano de Bergerac, Zararsız Yalan, Dev Aynası,
1946 da Allahın Cezası, Dedikoducular, Ceza Kanunu
1947 de Koca Bebek, Meraki , Baykuş, Sırat Köprüsü
1948 de Büyük Cemaat, Paydos
1949 da Olan Oldu, Kayseri Gülleri,Bebek, Büyük Baba, Para Uğrunda
1950 de Tersine Dünya, Sana Rey Veriyorum,Yürü a Kulum
1951 de Bir Gemim Var, Pembe Evin Kaderi
1952 de Süveyş Otellerinde, Ahududu,Don Juan'a Oyun
1953 de Kadiköy İskelesi, Bugün Pazar, Ceza Kanunu, Renkli Fener
1954 de Gelin, Dökmeci Paşa Hazretleri
1955 de Mahallenin Romanı, Meraki, Annemi Hatırlıyorum
1956 da Hayal Köşkü, Bir Melek Geçti, Üvey Babam, Hanımlar Terzihanesi
1957 de Deli
1958 de Sevgili Karısı, Ayda Bir
1960 da Bir Takım İnsanlar, Fazilet Eczanesi, Deli
1961 de Hacı Yatmaz
1962 de Göç, Sekiz Kadın, Çat Kapı
1963 de Kadınlar, Kökler
1964 de Romeo ve Jülyet, Dolap Beygiri
1965 de Suçlular

"Şaziye daima bende hayranlık uyandırmış bir sanatkardır. Bir çok piyesimde oynadı, benim muhayyilemide aştığı zamanlar oldu. Bence o tiyatronun temel direklerinden biridir. Yükselmek isteyen gençler onu iyi bir örnek alabilirler."
Cevat Fehmi Başkut
 
Şaziye Moral 1903 yılında Kırcaali'de Doğdu. Balkan Savaşı'ndan sonra Rumeli muhacirleri ile kendisinde hatırlamadığı bir yaşta Edirne'ye, oradanda İstanbul'a göç etti. Oyunculuk (tiyatro ağırlıklı) serüvenini İstanbul Şehir Tiyatrosu arşivinden , tiyatro dergilerinden, Vasfi Rıza Zobu ile yaptığı eski bir röportajından aldığım bilgilerle  anlatmaya çalıştım. 1977 yılında tiyatrodan emekli olana kadar 1944-1977 arasında 80'ne yakın filmde oynadı. 09.04.1985 yılındada  aramızdan ayrıldı. Işıklar içinde yatsın. Sanatçı büyüğümüzü saygı ile anıyoruz.  

Kaynak: İstanbul Şehir Tiyatrosu Arşivi ve Türk Tiyatrosu  Ansiklopedisi (M.Nihat Özön-Baha Dürder)