Bedia Muvahhit Türk Sinema ve Tiyatrosunun Asırlık Çınarlarından. Bürokrat bir aileden geliyor, İstanbul Moda doğumlu (1897). Eğitimli, lisan bilen, zeki, devrimci, nüktedan, hazırcevap, nevişahsına münhasır bir kadın.
31 Temmuz 2012

Bedia Muvahhit Türk Sinema ve Tiyatrosunun Asırlık Çınarlarından. Bürokrat bir aileden geliyor, İstanbul Moda doğumlu (1897). Eğitimli, lisan bilen, zeki, devrimci, nüktedan, hazırcevap, nevişahsına münhasır bir kadın. Asırlık ömrünün ilk 26 yılını İmparatorluğun son çeyrek yılında, kalan 70 yılınıda Cumhuriyet devrinde yaşamış. Sultan II Abdülhamit, Sultan Reşat ve V.Mehmet Sultan Vahideddin devirlerini yaşadığı üç padişah. Cumhuriyet devrinde Atatürk, İsmet İnönü, Tek Parti, Demokrasiye geçiş, Demokrat Parti Celal Bayar, Adnan Menderes. 1960 İhtilali. 1971 ve 1980 ihtilalleri. Bu kadar değişik devirlerde, değişik yönetimlerde, değişik liderlerle yaşamış, yüz yıllık bir tarih kitabı. Acaba okuyabilmişmiyiz.? Yaşarken değerini bilmişmiyiz? Ne gezer. Hepimizde aynı hastalık. Kaçan balık büyük olur. Öldükten sonra keşkeler...
Doğumunun 113. yılnda onu anarken herkesin bildiği  bilinenlerini değilde, farklı şekilde, pek bilinmeyen yönleri ve ilkleri hatırlamak ve hatırlatmak istiyorum.

Bedia Muvahhit için ilklerin kadını demiştik. Hayatına öğrenciliğinden itibaren bir göz atıp, görelim.
Moda Terakki Mektebin'den sonra  13 yaşında Dame De Sion'a giriyor.Dokuz sene okuyor. Mazhar Osman aile dostları. 14 yaşında yaz tatillerinde Fransız memurelerle telefon şirketinde çalışıyor. 1914 yılında telefon şirketinde çalışan ilk kadın memurelerden. Aile dostları arasında Mazhar Osman'dan başka Muhsin Ertuğrul, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Yahya Kemal'de var. Bu kız iyi lisan biliyor, bunu muallime yapalım diyorlar. 1911 yılında Numune mektebi olarak Rıdvan Paşa köşkünde açılan, 1916 yılında İnas Kız Sultanisi (Lisesi) olarak hizmet vermeye  başlayan,  Erenköy Kız Lise'sinde muallime (Öğretmen) olarak çalışmaya başlar. Yıl 1920 okulun ilk Türk Kadın öğretmenlerindendir.  2 Yıl çalışır. Çarşaf giymez, başını açar. Rasim Efendi isminde şalvarlı bir okul müdürü var. Başı açık olduğu için derse girmez. Bedia değilde o Bedia'dan kaçar.

Bazı kaynaklar 1916-1917 de  Sedat Simavi'nin yönettiği ilk konulu Türk Filmleri Casus ve Pençe'de  Neyyire Neyir ile birlikte  Bedia Muvahhit'in de oynadığını yazarlar. Sessiz çekilen, kopyaları kayıp  olan bu filmler, Sessiz Türk Sinemasının hakkında en az şey bilinen filmleridir. Bir çok kaynaktada  sadece adları sıralanmaktadır. 1921 de Muvahhit Darülbedayi'nin en gözde oyuncularından. Hale Sinemasında (Kadiköy) temsiller veriyor. Bedia sıkı hayranlarından. Kulise gidiyor, resim istiyor. 'Genç Kızların Sultanına' diye yazıp veriyor. Sonrada evlilik teklifi. Evleniyorlar, Şişli'de konakta oturmaya başlıyorlar. 1922 de oğlu Sina doğuyor.

1923'de Darülbedayi Şehzadebaşı'nda temsiller veriyor. Bedia bütün oyunları kulisten izliyor. Aynı yıl Ceza Kanunu adlı oyunla sahneye çıkıyor.
Yine 1923. Muhsin Ertuğrul Halide Edip Adıvar'ın Ateşten Gömlek Filmini  çeker. Filmde Neyyire Nehir ile birlikte oynayan Bedia Muvahhit Sahneye çıkan ilk müslüman Türk Kadını unvanını alırlar. Film de aynı zamanda ilk Kurtuluş Savaşı Filmi olarak Türk Sinema Tarihine geçer.
Bazı kaynaklar Bedia Muvahhit'in Darülbedayi'ye girişini 1914 olarak gösterirler. Gerçek olan şu ki oynadığı bilinen ilk oyun 1923 tarihli Ceza Kanunu. 1923 yılından emekli olduğu 1975 yılına kadar  onlarca oyunda rol almış, Türk Kadının sahneye çıkmasında öncü ve yol gösterici olmuştur.

Sanat yaşamı boyunca 200 ün üzerinde oyun ve filmde rol alan sanatçı 1987 yılında Devlet Sanatçısı ünvanı ile ödüllendirmiştir. 5 Ocak 1973 de 50.  sanat yılı  Açıkhava Tiyatrosu'nda törenle  kutlanır. Devrin Cumhurbaşkanı Sayın Fahri Korutürk ve eşi 'de geceye katılarak onu onurladırırlar.

Onu sahnede ve perdede izleyemeyen genç kuşaklara belleğimde yer etmiş üç filmini öneriyorum. Anasının Kuzusu, Belalı Torun ve Kötü Tohum. Mutlaka bu filmleri bulup , bu büyük sanatçıyı izlesinler. Eğer gerçek bir sinemasever iseniz onu izlememeyi sinema kültürü açısından noksanlık sayıyorum. Sanatçıyı ölümsüz olarak kabul ettiğim için de ölümünden hiç bahsetmiyorum.

Sanatçı hakkında çeşitli tarihlerde yayımlanmış kitaplar mevcut. Kitapçılarda bulamadıklarınız için Harbiye'deki Şehir Tiyatrosu Kütüphanesinden faydalanabilirsiniz.

 YORUMLAR  ({{commentsCount}})
{{countDown || 2000}} karakter kaldı
{{comment.username}}
{{moment(comment.date).fromNow()}}
Uyarı:  Yorumunuz, yönetici tarafından onaylandıktan sonra tüm ziyaretçilerimiz tarafından görüntülenebilecektir. (Bu mesajı sadece siz görüyorsunuz)
{{reply.username}}
{{moment(reply.date).fromNow()}}
Uyarı:  Yorumunuz, yönetici tarafından onaylandıktan sonra tüm ziyaretçilerimiz tarafından görüntülenebilecektir. (Bu mesajı sadece siz görüyorsunuz)