“Sen beni teselli edemezsin baba. Kızma ama artık senin kolların boş ve kuru geliyor bana.” Oysa bir zamanlar ancak orada huzur buluyordu. Avni Bey’in ‘milyonlarca kişiye yetecek kadar olan sevgisi’ şimdi O’na yetmiyor; “Sebebini anlatamıyorum. Ben de anlamıyorum. Anlamak da istemiyorum. Şu anda bir kelebek kadar başıboş ve hürüm. Ne yaptığımı bilmeden, bir baharlık ömrü olan bir çiçek gibi yaşamak istiyorum.”

“Sana çok, çok geç geldim değil mi Ömer’im?” ‘Torna a Surriento’ (1902) (Ernesto De Curtis) melodisinin olduğu sahnede söylüyor bunları. Gerçekten de 19 yıl sonra ve ayakları tutmaz haldeyken kavuşuyor sevdiğine.

“Desene, Hava Kuvvetleri bir şair kaybetti.” Zülâl, askerden dönen Nejat’a bunları söylüyor. Oysa birkaç sahne sonra onun şiirlerini beğenip beğenmediğini soran Didar’a “Ne bileyim ben, hiç okumadım ki” diyecek. “…Yalnız içli şiir yazmak karın doyurmaz.” Neyse ki hiç olmazsa filmlerde dediği doğru çıkmaz. Delikanlı yazdığı romanlarla geçinebiliyor.

“Hayır, Doktor! Benim senin onun meselesi yok. Hepimizi çepeçevre saran bir şey var artık. Şu demin ölen çocuk Doktor, Ümmü’süyle evlenmeyi düşünüyordu. ‘Vatan’ diyerek öldü.” Sahra Hastanesi’ndeki ‘muallim-hemşire’ Serap söylüyor bunları. Herkes ‘büyük bir istikbalin tarihini yaşıyor’.

“Aradığın eğlence ise, bir hafta daha sabret. Kastamonu’ya gidince gönlünü eğlendirecek bir kadın bulursun. Temiz köy kızlarına musallat olma (sf. 3).” Necati, Hacer’e tutulan arkadaşı Ali Bey’e ta 1910’larda söylüyor bunu. Ancak şimdi bile böyle bir şey mümkün müdür acaba?

‘Dead Ringer’daki (1964) ‘The Police is Waiting’ (André Previn). Ardında bıraktığı mektup; “Daima ben hata yaptım, cezasını sen çektin. Cevdet’i öldürdüğümden beri duyduğum azabı bilemezsin. Gayesiz, ümitsiz, sebepsiz yaşamak yerine bütün suçlarımı bir defada ödemek istiyorum. İlk defa korkmuyorum ve doğru bir iş yaptığıma inanıyorum.

‘Hicaz Makamında Keman Taksimi’ ve Fethi’nin meyhanesi. “Müslüman dini aşikâre. Gelinliği bile, Hacer kendi dikecek olmasaydı kiradan alacaktım be” diyor İbrahim, Necmi’ye. Sorun bu kadar olsa gene iyi. Derdini döktüğü en iyi(!) arkadaşının da göze Hacer’de.

“Yaşımız 35’i buldu hâlâ doğru dürüst para geçmiyor elimize... 40’a merdiven dayadık bir halt olamadık” diyen Ali ve Selim; “Bıktım yaşadığımız muhitten. Ümit Sokağı bir yığın ümitsiz insana vurulmuş bir damga gibi geliyor bana” diyen Lale; “(Adamları ve sevgilisine) Ümit Sokağı’nın en ufak yaşına topunuzu değişmem” diyen Necdet.

“İpsiz Sabri bir laf etti mi, o iş, kabili yok, olur.” Film ‘bu konudaki istisnanın öyküsü’. Erol da hasta olmadığını öğrenince “Ölümlerin ilkinden kurtuldum. (İpsiz’i kastederek) Ama bir ikincisi var… Azrail daha peşimi bırakmadı” demişti.

“Bu en büyük soygunumuz olacak. Belki de sonuncusu.” İlk dakikalarda bunları söyleyen Cemil, birkaç sahne sonra daha kesin konuşacaktır; “Bu bizim ‘son işimiz’ olacak.” ‘Sondan bir önceki’ demeliydi.

‘The Spy Who Came in from the Cold’ (1965) (Sol Kaplan). “Şimdiye kadar farkında değildim ama meğer ben seni çok ama pek çok seviyormuşum, Abla.” Nasihatlerini sigaradan daha zararlı bulduğu, çenesi düşük bir kaynanaya benzettiği, bir kez de tokatladığı Nuran’a söylüyor bunları. Sonradan yaptıkları, bu ‘yaramazlıklarını’ mumla aratacaktır.

Leyla ve Yemen... İkisi de ‘iki aşk arasında’ kalmış. Leyla, Murat ve Faruk’un; Yemen, Osmanlı ve İngiltere’nin. Tek farkla, kahramanlarımız özveride bulunmak için yarışırken; “Zatı Şahanelerinin Devlet-i Âliyye’si” ile “Majesteleri’nin Üzerinde Güneş Batmayan İmparatorluk’u” birbirlerinin gözünü oyuyor.

‘The Rite Of Spring. 2. The Sacrifice: III. Glorification Of The Chosen One’ (1913) (Igor Stravinsky). Yemen… Osmanlı askerleri süngü takmış, Araplar kılıç çekmiş. Birbirlerine saldırırken iki taraf da ‘Allah Allah’ diye bağırıyor. Filmin en iç burkan sahnesi bu.

“Aptal, aptal! Seni dere kenarında bulana kadar erkek diye yalnız babamı bilirdim, ağamı bilirdim. Bir de yapışkan sinekler gibi etrafımda dönen bir sürü zampara bilirdim. Ama seni dere kenarında görünce başka bir şey oldu. Acayip bir rüzgâr tokat vurdu yüzüme.” Sevgisini bir türlü anlamayan Selim’e söylüyor bunları. Ama kaderin cilvesi, yaşamına girecek ilk erkek delikanlının dayısı olacaktır.

Kemal; “Başka biri sizi hayatı boyunca sevseydi benim bir dakikada sevdiğim kadar sevemezdi.” Hülya’nın bunu anlaması biraz zaman alıyor.

“Banka değil yuva kuracağız Ali.” Genç kız, evlenme konusunda “Az daha bekleyelim diyorsam sebebi malum Gül, parasızlık” diyen delikanlıya veriyor bu yanıtı.

Reha Erdem'in yeni filmi Jîn, yönetmenin filmografisindeki şairane anlatılara bir yenisini eklerken, hayatın içerisinde sıkışıp kalmış kadınlara, dağa çıkmış bir genç kızın gözünden bakıyor.

“Gioconda’s Smile” (1965) albümündeki ‘Mr. (K)Noll’ (2.20’den sonrası) (Manos Hadjidakis). “Fakir ve namuslu bir hayatı bile çok gördüler O’na.” Kız kardeşi için söylüyor bunu Kenan. Bazı ülkeler için de geçerli midir acaba?

“Meğer intikam, aşkın sevginin yanında ne kadar çirkin bir duyguymuş.” Semra’ya söylüyor bunları. ‘Monte-Kristo’daki (1846) (Alexander Dumas) Edmon Dantes da “Allahım... Bir daha intikam hissi tattırma (bana)” demişti. Film ve roman kahramanları bu ‘hidayete’ intikam aldıktan sonra eriyorlar nedense. Üstelik Kemal Bey’in kızı olmasa Sedat belki bunları düşünmeyecekti bile.

Tam adı Jale Türkan Birsel. Eşi şair Salah Birsel ile Turgut Özakman’ın ‘Kanaviçe’ (1960/61) oyunu sırasında tanışmışlar. Evlenmeden önceki soyadı, Ayata. 1927/28 İzmir doğumlu. Babası Sayıştay denetçilerindenmiş. Ablası (1923) ülkemizdeki ilk kadın emniyet müdürü (1953) Şerife Feriha Sanerk.